Natuurinclusief boeren lonend maken, voor boer én maatschappij. Best lastig, maar wel wat het Programma Westerkwartier Natuurinclusief beoogt. Wing organiseert dit programma én zoekt de spanning op door moeilijke vraagstukken te agenderen.
Het is nog een hele uitdaging om natuurinclusief te gaan boeren. Boeren moeten nu nog vaak investeren in andere vormen van bedrijfsvoering en méér doen, zonder dat er meer beloning tegenover staat. Zo dragen bomen en houtwallen in het weiland van een melkveehouder bij aan een diverser landschapsbeeld. Ze vormen een natuurlijke afscheiding en geven beschutting en schaduw aan de koeien. Maar het is ook bewerkelijker. Die extra investering verdient zich lang niet altijd terug.
Landbouw en natuur
Om de transitie naar natuurinclusieve landbouw te vergemakkelijken, werken boeren, maatschappelijke organisaties en overheden in het Westerkwartier samen. In het tweejarige programma Westerkwartier Natuurinclusief onderzoeken ze nieuwe kansen voor landbouw, versterking van natuur, een betere waterkwaliteit en een mooier landschap. De uitgestrekte Groningse gemeente Westerkwartier huisvest vooral melkveehouderijbedrijven. Afwisselend open cultuurland en gesloten landschappen met houtsingels kenmerken het gebied. Ook liggen er natuurgebieden, zoals de Drie Polders.
Vele vormen
Bij natuurinclusief boeren versterken de agrarische en natuurlijke processen elkaar en draagt de landbouw meer bij aan de biodiversiteit. Het kent vele vormen en gradaties. Bijvoorbeeld in landschapsbeheer, weidevogelbeheer, dierenwelzijn, gewasdiversiteit of een vitale bodem. In gesprekken met agrariërs blijkt vaak dat ze al wat doen op één of meer vlakken.
Inhoud en organisatie
Inhoudelijk volgt het programma vier sporen: bodem, bedrijfskringlopen, korte ketens en verdienmodellen. Korte ketens betekent dat boeren hun producten lokaal afzetten en daar is veel enthousiasme voor. Wing helpt de inhoud vorm te geven en is verantwoordelijk voor het financiële management. Ook delen en bespreken we de uitkomsten en voortgang met de stuurgroep en de betrokkenen.
Concrete stappen
Als het programma in juni 2023 eindigt, zullen de eerste stappen zijn gezet:
- Veertig melkveehouders hebben (natuur)bedrijfsplannen ontwikkeld en zijn begonnen die te realiseren.
- Er zijn een of meer korte voedselketens opgezet in het Westerkwartier.
- Er is een cursus voor boeren gehouden over de vitaliteit van de bodem.
- Twee melkveehouders kunnen starten met de bouw van een natuurinclusieve stal.
Spanning opzoeken
Wing schuwt de spanning niet en agendeert binnen het programma eveneens de moeilijke vraagstukken die spelen. De betrokken boeren zijn heel positief en constructief. Er zijn in het Westerkwartier echter ook kritische en sceptische boeren die zich afzijdig houden. Wing heeft geadviseerd om deze boeren op te zoeken, om naar hun visie en wensen te luisteren. Een ander punt is het – ingewikkelde – stikstofvraagstuk. Ondanks de onzekerheden hieromheen is het wel weer op de agenda geplaatst.
Innovatiekracht en bereidheid
Bij Museum Wierdenland in Ezinge hebben we op 8 september 2021 het eerste ‘Westerkwartier Natuurinclusief Treffen’ gehouden. Met meer dan vijftig geïnteresseerden stonden we uitvoerig stil bij de innovatiekracht in de landbouwsector en de bereidheid om samen te werken. Dit liet zien dat er veel mogelijk is, waarbij iedere ondernemer zich op eigen wijze kan ontwikkelen. En, vonden de aanwezigen, boeren is dan in de eerste plaats een economische activiteit, het is óók belangrijk om te luisteren naar je gevoel en te doen wat bij je past als boer.
Slotstuk
Inmiddels is het programma afgerond en heeft het waardevolle inzichten en verbindingen opgeleverd in het Westerkwartier. Lees het ‘slotstuk’ (pdf).