De bewoners van Holwerd willen de Waddenzee naar het dorp halen. Als onafhankelijk projectleider begeleidt Wing de uitwerking van dit opzienbarende plan. Naast de kansen voor leefbaarheid, omzet, banen en natuur, leven er vragen over de effecten voor de landbouw en de technische uitvoerbaarheid.
Het spreekt tot de verbeelding: het Friese dorp Holwerd door een gat in de dijk weer verbinden met de zee. Het historische kustdorpje is karakteristiek. Toch rijdt iedereen er voorbij, langs de lange pier naar de veerhaven waar de boot naar Ameland vertrekt. Noordoost Fryslân kampt met krimp en verdwijnende voorzieningen. Om weer leven in de brouwerij te brengen, bedachten de bewoners een plan: Holwerd aan Zee. Een verbindingsgeul vanaf de Waddenzee met een binnenmeer bieden volop kansen voor de leefbaarheid en werkgelegenheid, recreatie, toerisme en natuur.
Natuur verbeteren
Het plan trok aandacht en kreeg brede steun. In 2016 begeleidde Wing het onderzoek naar de haalbaarheid ervan vanuit het Meerjarenprogramma Infrastructuur, Ruimte en Transport (MIRT). En later hielp Wing bij het opstellen van financieringsaanvragen voor het Droomfonds en Waddenfonds. Dat mondde uit in een intentieovereenkomst tussen overheidspartijen, natuurorganisaties, LTO en de door bewoners opgerichte Stichting Holwerd aan Zee. In 2022 vroeg de stuurgroep Holwerd aan Zee Wing opnieuw. Dit keer om te helpen de kansen te vergroten. Dit leidde tot een plan dat mede zorgt voor natuurverbetering, met één of meer ondiepe natuurlijke geulen en natuurontwikkeling en een passend recreatief profiel.
Recreatie, klei en slib
Realiseren van de plannen is kostbaar, maar er is veel geld voor beschikbaar middels subsidies en fondsen, waaronder het Droomfonds van de Postcodeloterij. Bovendien toonde de maatschappelijke kosten-baten analyse door Witteveen+Bos aan dat de investeringen waarde toevoegen aan de leefomgeving en huizen, en leiden tot baten uit recreatie. De klei die vrijkomt kan worden benut voor de versterking van de dijk. Ook hebben agrarische bedrijven en andere partijen belangstelling voor het slib dat terechtkomt in het binnenmeer.
Zorgen onderzocht
Behalve kansen zijn er risico’s. Wat betekent het plan voor de waterveiligheid? Krijgt de landbouw last van verzilting? Hoe zorgen we dat er niet te veel slib in het meer en de aanvoergeul komt? Verschillende bureaus hebben de mogelijke consequenties onderzocht en gekeken hoe het plan veilig kan worden uitgevoerd, tegen redelijke beheerkosten. Zo moet er bij de opening in de dijk een innovatief ‘regelwerk’ komen dat het slib buiten houdt en de geul schoonspoelt. De verzilting van de direct aangrenzende percelen lijkt mee te vallen. Tegelijk ontstaan er weer nieuwe uitvoeringsvragen: wat gebeurt er met de grondwaterstand, hoe regelen we het beheer en onderhoud, etc. Bij de planuitwerking zullen deze vragen verder onderzocht moeten worden
Onafhankelijke rol
De positie van de betrokken overheden is ingewikkeld. Ze willen een initiatief van onderop steunen. Tegelijkertijd is de overheid vergunningverlener en financier. Bovendien roept het plan naast goodwill ook ongerustheid op. Bewoners, recreatie-ondernemers, natuurorganisaties en boeren hebben uiteenlopende belangen. Wing neemt een onafhankelijke rol in, als begeleider van de uitwerking en het bestuurlijke proces. Dat kan door bij de inhoud te blijven, en recht te doen aan zowel de zorgen als de kansen.
Voortzetting
Wing heeft de resultaten van de verschillende studies toegelicht aan de Provinciale Staten van Fryslân. De Staten hebben op 22 februari 2023 besloten de ‘natuurlijke variant’ verder uit te werken met speciale aandacht voor eigendom, beheer en de resterende financiën.