Hoe combineer je de ontwikkeling van boerenbedrijven met het behoud van cultuurhistorische waarden? In Frederiksoord en Wilhelminaoord verkent Wing samen met betrokken partijen hoe agrarisch erfgoed en bedrijfsontwikkeling hand in hand kunnen gaan.
Veel agrarisch erfgoed, denk aan boerderijen, erven en landschapselementen, dreigt te verdwijnen. Tegelijkertijd staan boeren voor grote veranderingen rond kringlooplandbouw, natuur, klimaat en stikstof. Erfgoed wordt vaak gezien als belemmering, terwijl het juist richting kan geven aan of inspiratie kan zijn voor duurzame ontwikkeling. Wing ontwikkelde daarom samen met de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en de gemeenten Westerveld en Weststellingwerf een procesaanpak die erfgoed en bedrijfsontwikkeling nabij Natura 2000-gebieden combineert. Zo’n procesaanpak beschrijft hoe verschillende partijen samenwerken om een probleem op te lossen of een doel te bereiken.
Pilot in UNESCO-gebied
In een verkennende pilot is de procesaanpak doorontwikkeld en getest bij drie agrarische bedrijven in het gebied van de Koloniën van Weldadigheid: Frederiksoord–Wilhelminaoord. Dit gebied is UNESCO Werelderfgoed. Wing voerde gesprekken met de boeren, analyseerde erf en omliggend landschap en verkende ontwikkelopties. De wensen liepen uiteen: van een nieuwe stal tot omschakeling van melkveehouderij naar akkerbouw. In keukentafelgesprekken en sessies met experts uit de klankbordgroep werden toekomstbeelden ontworpen die recht doen aan zowel het erfgoed als de ontwikkelwensen van de bedrijven.
Rol overheid
De pilot liet zien hoe belangrijk het is dat overheden en ondernemers in gesprek blijven. Boeren willen duidelijkheid en waarderen meedenken. Gemeenten spelen hierin een cruciale rol: niet alleen als toetser, maar juist als meedenker, ondersteuner en aanjager. Wing hielp door mensen samen te brengen en ruimte te geven voor een eerlijk gesprek. Een ander advies aan de overheid was om ook de landbouweconomische ontwikkelingen mee te wegen in het kwaliteitskader: je kunt nog zo’n mooie boerderij hebben, maar het moet wel financieel haalbaar blijven.
Toekomstbestendige landbouw
Een uitdaging was het tastbaar en toetsbaar maken van landschappelijk erfgoed. Wat is dat precies? En wat als het erfgoed zichtbaarder is op de kaart dan in het veld? Voor gemeenten is kennis van de eigen cultuurhistorie cruciaal: waarom is iets zo ontworpen, en hoe ontwikkel je dat door zodat het waarde houdt voor de toekomst, zonder te verworden tot openluchtmuseum? Dit project laat zien dat agrarisch erfgoed richting kan geven aan grote opgaven: niet als rem, maar als motor voor een toekomstbestendig platteland.
Samenwerkingspartners
- Gemeente Weststellingwerf
- Provincie Drenthe
- Provincie Fryslân
- Landschapsbeheer Friesland
- RCE
- Lokale agrarische ondernemers (Hoeve Immermoed, Hoeve Koning Willem III, Bio in ’t Veld)
Lees het rapport “Agrarisch erfgoed als drager in de ontwikkeling van het landelijk gebied“.